M.Ö. 3. yüzyılın ilk yarısında, Seleukos’un oğlu 1. Anthiokhos Soter tarafından Karia Bölgesi’nin kuzeyinde kurulmuş olan Nysa, günümüz adıyla Aydın’ın Sultanhisar ilçesindeki Megosis-Aydın Dağları’nın güney eteğinde, Büyük Menderes Nehri’nin kuzeyindeki bereketli havzada yer alıyor. Geç Helenistik Dönem’den itibaren var olan ana ticaret yolu güzergâhı üzerindeki antik kent, özellikle Roma Dönemi’nde gelişmiş bir kent haline gelmiş. Gençliğinde Nysa’da eğitim alan ünlü coğrafyacı Strabon ile Bizanslı tarihçi Stephanos Byzantios’un anlattıklarından edinilen bilgiye göre Nysa, ilk olarak “Athymbra” ismiyle kurulmuş.

Antik Dönem’in önemli bir eğitim ve kültür kenti olduğu anlaşılan Nysa’da, eğitim amaçlı kullanılan gymnasium ile Anadolu’nun iyi korunan örneklerinden biri olan Nysa Kütüphanesi dikkat çeken yapılar arasında bulunuyor. Kentin, sel sularının derinleştirdiği vadide bulunan topografyaya uyumlu şekilde inşa edilmiş yapıları, tiyatrosu, stadionu, tüneli ve 3 köprüsü Roma mimarisi ve mühendisliğinin güzel örnekleri arasında yer alıyor. Antik kentte açığa çıkarılan yapıların çoğunluğunun, Roma ve Geç Roma – Bizans Dönemi’ne ait olduğu görülüyor. Strabon’un da sözünü ettiği yapılardan olan batı yakadaki gymnasium, tiyatro ve stadion ile doğu yakadaki agora ve gerontikon’un (Yaşlılar Meclisi) Geç Helenistik – Erken Roma Dönemi orijinli yapılar olduğu düşünülüyor.

Nysa Antik Kenti’ndeki kazı çalışmaları, Prof. Dr. Serdar Hakan Öztaner başkanlığında yürütülüyor. Türkiye İş Bankası’nın, 2019 yılında başlattığı Nysa’daki kazı ve onarım çalışmalarına olan desteği ise 2023 yılında tamamlandı. 2024 yılından bu yana da Nysa Antik Tiyatrosu’nun sahne binasının restorasyon çalışmaları destekleniyor. 

Prof. Dr. Serdar Hakan Öztaner tarafından hazırlanan ve Ankara Üniversitesi’nin 30 yılı aşkın süredir Nysa’da yürüttüğü arkeolojik araştırmalarının sonuçlarını içeren “Çift Yakalı Kent NYSA” başlıklı bir kitap da Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından, 2022 yılında yayınlandı.​