Karia bölgesinin iç kesimlerinde, denizle iç bölgeleri birbirine bağlayan geçiş yolu üzerinde yer alan Stratonikeia Antik Kenti, Helenistik Dönem öncesinde Karialıların toplandığı bir merkez olarak biliniyor.

En eski buluntuların M.Ö. 3. yüzyıla dayandığı Stratonikeia’da birbirinden farklı 9 dönem, üst üste tabakalar halinde görülebiliyor. Kent, Antik Dönem ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi yapılarının bir arada olduğu, basılan iki taş arasında 2.200 yıllık tarih farkının görülebildiği nadir tarihi yerleşimlerden biri olma özelliğini taşıyor. Stratonikeia Antik Kenti; Antik Dönem kalıntıları arasında Osmanlı Dönemi’ne ait taş döşeli tarihi sokaklarda zaman tünelindeymiş gibi dolaşırken, Erken Cumhuriyet Dönemi köy kahvelerinde molaların verilebildiği ve yüzyıllık değerlerin korunduğu yaşayan bir bölge olarak öne çıkıyor.

Kentte bulunan mezarlar, M.Ö. 3. yüzyıla ait olup yazılı bilgiler ve yerleşime dair buluntuların ise M.Ö. 2. yüzyılın sonlarına ait olduğu görülüyor. Antik yazarlardan Herodotos, Strabon, Pausanias ve Bizanslı Stephanos’un aktardıkları da burada Helenistik Dönem öncesine ait bir yerleşmenin bulunduğunu doğruluyor. Kentin adı, M.Ö. 3. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Seleukos kralı I. Antiokhos tarafından, önce üvey annesi daha sonra ise eşi olan Stratonike adına değiştirilmiş. 

Antik kent içerisinde tiyatro, gymnasion, bouleuterion, kütüphane, sütunlu caddeler, hamam gibi Helenistik ve Roma Dönemi yapılarının yanı sıra; kilise, evler, yollar ve kemerli yapılar gibi Bizans Dönemi eserleri ile Türk Dönemi’ne ait hamam, cami, dükkânlar, çeşmeler ve köy meydanları ile taş döşeli yollar iç içe bulunuyor.

Kentte, Türkiye İş Bankası’nın 2021 yılından bu yana sağladığı destek ile yapılan kazılar sonucunda kütüphane olduğu anlaşılan bir yapının, Antik Dönem’in en büyük kütüphanelerinden biri ve şimdilik Anadolu’da bu plan tipinde inşa edilen tek örnek durumunda olduğu düşünülüyor. Stratonikeia Kütüphane yapısı ve çevresinde devam eden çalışmalar neticesinde okuma salonu, kütüphane avlusu, batı, doğu ve kuzey portikleri, yan mekânlar ile zemin döşeme mozaikleri ortaya çıkarıldı. Gelecekte burada yapılacak restorasyonlar ile avlu bölümünün sütunlarının ayağa kaldırılması planlanıyor. 

Yapılan çalışmalar doğrultusunda Kazı Başkanı Prof. Dr. Bilal Söğüt, ”Stratonikeia – Antik Dönemlerden Günümüze” başlıklı kitabını kaleme aldı. Kitap, 2024 yılında, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayınlandı.​